هرمز ،شاه کلید و جزیره ای که مرکز شگفتی های زمین شناسی ایران است.جزیره ای است که از دل کوه های آن نوعی خاک بنام “گِلَک” را استخراج و بعنوان ادویه از آن استفاده میکنند.از این خاک در تهیه غذاهای محلی و پخت ماهی و حتی نوعی نان بنام تمشی نیز استفاده میکنند.

برای این کار مردم محلی ابتدا گلک را در آب مخلوط و پس از ته نشین شدن خاک، آب سرخ حاصل را با نمک به دست آمده از دل کوه های این جزیره حل و سس محلی تهیه می کنند. در حقیقت سس به دست آمده از این فرایند، خمیر مایه بسیاری از غذاهای محلی هرمز را تشکیل می دهد و می توان رد پای آن را به عنوان یک مکمل اصلی در تهیه غذاهای این جزیره به خوبی مشاهده کرد.

مردم  این ناحیه ماهی های تازه و تمیز شده آب های جزیره هرمز مانند ساردین، کیلکا و گونه دیگری که به آن ‘مومَغ’ می گویند را به همراه پوست نارنج و این سس داخل دبه ای ریخته و به مدت یک تا دو ماه زیر آفتاب نگه می دارند و از آن غذای لذیذی تحت عنوان ‘سوراغ’ تهیه می کنند. این غذاهای خوش رنگ و طعم در میان گردشگران ایرانی و خارجی طرفداران پر و پا قرصی دارد و کمتر کسی را می توان یافت که به این جزیره سفر کرده و طعم خوش این غذا را نچشیده باشد.

البته این خاک سرخ در تهیه نان محلی هرمز که به آن ‘تُمشی’ گفته می شود نیز جایگاه ویژه ای دارد و در شرایطی که در دیگر جزایر اطراف نان تمشی را به صورت ساده، پنیری یا با روکشی از تخم مرغ تهیه می کنند، در هرمز ایننان را همراه یک سوراغ پخت میکنند که از لحاظ مزه طرفداران بسیاری دارد.. در دیگر شهرهای استان هرمزگان نیز گلک و سوراغ شناخته شده است و اغلب از آن در تهیه غذهایی همچون کله جوش، عدس پلو با میگوی کوچک و برخی غذاهای دریایی استفاده می شود تا علاوه بر طعم، رنگ غذا نیز بهتر شود. باید به جاذبه های غذایی خاک هرمز، ظرفیت های بصری خاک این جزیره را نیز اضافه کرد؛ چرا که بیش از 90 طیف رنگی در آن شناخته شده و به تعبیر توریست ها مانند یک تابلوی نقاشی است.

خاک این جزیره دارای طیف های گسترده و متنوعی از رنگ های سفید، زرد، قرمز، سبز، نارنجی، کرم، قهوه ای، فیروزه ای روشن و حتی طلایی است و به نظر زمین شناسان این جزیره یک گنبد بزرگ نمک است که به آن به آن لغب آزمایشگاه زمین شناسی داده اند. یکی از مواردی که در بین گردشگران طرفدار دارد ،استفاده از خاک این زمین در ساخت محصولات هنری است. با این وجود زی چند سال اخیر بهره برداری بیش از حد از این خاک نگرانی هایی را بوجود آورده و اداره محیط زیست در صدد است تا بهره برداری از آن را متوقف نماید.