سپندارمذگان
ملت ایران از جمله ملت‌هایی است که با سرور و شادمانی زندگی می‌کرده‌اند و برای مناسبت‌های گوناگون جشن می‌گرفتند و زندگیشان با شادمانی و جشن پیوند خورده است.
کلمه‌ی سپندارمذ به معنای پنجمین روز است. در فرهنگ ایران باستان «سپندارمذ» را نماد عشق می‌پنداشته‌اند. کلمه‌ی «گان» به معنای جشن است.
در آثار الباقیه، ابوریحان بیرونی گفته است: « ایرانیان باستان این روز را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند».
جشن سپندارمذگان
در باور ایرانیان مرد دارای قدرت و زن دارای مهرورزی، پاکدامنی و از خودگذشتگی است که این دو مکمل یکدیگر بوده و به تنهایی راه به جایی نمی‌برند.
جشن سپندارمذگان یا اسفندارمذگان جشنی برای زنان است که خود را آراسته و در برزن و کوی پایکوبی و شادی می‌کرده‌اند.
در این جشن مردان به زنان بخشش می‌کرده‌اند، از این رو به آن مردگیران یا مزدگیران می‌گویند.
در این جشن زنان و دختران دسته‌های گل به دست گرفته و بازار و کوی را ازنظم و قانون هر روزه انداخته و در واقع، در این روز زنان حاکم شهر بودند.
در پایان روز برای توبه از گناهان کرده و ناکرده به آتشکده می‌رفتند.
جشن سپندارمذگان چه روزی است؟
روز این جشن در منابع ایرانی چنین است؛ جشن سده پس از 40 روز از شب یلدا یا چله، و پس از 100 روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از 25 روز از جشن اسفندگان است.
با توجه به منابع و متون قدیمی ایرانی، این جشن روز 5 اسفند است و برخی به اشتباه 29 بهمن را روز سپندارمذگان می‌نامند و دلیلشان برای این 6 روز اختلاف این است که گاه‌شماری باستانی ایرانی 6 روز عقب‌تر از گاه‌شماری خیام است.
استاد دکتر جلال خالق مطلق می‌نویسد:
ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه که در سال 391 هجری تألیف کرده است، آنجا که درباره‌ی جشن‌های ایرانی سخن می‌گوید، از جشنی نام می‌برد که در روز اسفندارمذ در ماه اسفندارمذ، یعنی در پنجم اسفند برگزار می‌شده است.
