اخبار اقتصادی
اخبار ورزشی
شایعه تا واقعیت
آشپزی
از آنچه تصور میشود بحران «صندوق های بازنشستگى» جدیتر است !
اقتصاد ایران را چالشهای بنیادین مختلفي تهدید میکند. چالشهایی که هر یک همانند یک بمب ساعتی میتواند بسیاری از ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور را به خطر اندازد و متاسفانه به نظر میرسد که مهمترین راهبرد حاکمیت در سطح کلان در شرایط فعلی به تعویق انداختن زمان انفجار این بمبهای ساعتی است .
علاوه بر چالش نظام بانکی كه در سال جاری تنها برخی ابعاد این بحران در سطح نخبگان و همچنین در سطح جامعه نمایان شد، یکی دیگر از چالشهای بنیادین اقتصاد ایران که هنوز همانند یک مین زیر خاکستر است و شاید در سطح عموم جامعه کمتر ابعاد این بحران شناسایی شده است، وضعیت صندوقهای بارنشستگی ایران است.
درباره چرایی این بحران و ریشهیابی دلایل اجتماعی، سیاسی و جمعیتی این چالش نکات بسیاری وجود دارد اما آنچه که در این یاداشت کوتاه به آن خواهم پرداخت فقط چند نکته از ابعاد خاموش و سنگین مالی اقتصادی این بحران است:
• امروزه ۵۵ میلیون نفر از جمعیت ایران تحت پوشش بیمههای بازنشستگی قرار دارند و از این جمعیت نزدیک به ۱۸ میلیون نفر بازنشسته مستمری بگیر هستند. در این میان سازمان تامین اجتماعی با ۴۱ میلیون نفر جمعیت تحت پوشش و صندوق بازنشستگی کشوری با ۶ میلیون نفر بزرگترین این صندوقها هستند.
• از مجموع ۱۶ صندوق بازنشستگی ایران به غیر از دو صندوق ۱۴ صندوق در آستانه ورشکستگی قرار دارند و بحران در سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری از آنچه تصور میشود نزدیکتر است.
• تنها در سال ۹۵ سازمان تامین اجتماعی بیش از ۹ هزار میلیارد تومان کسری نقدینگی داشته است و پیش بینی میشود این عدد در سال ۱۴۰۰ به ۴۰ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۴ به ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برسد.
• به عبارت دیگر در سال ۹۵ مصارف نقدی سازمان تامین اجتماعی شامل عمدتا حقوق بازنشستگی و بیمههای درمان ۹ هزار میلیارد تومان بیشتر از منابع نقدی سازمان بوده است.
• تنها در سال ۹۵ سازمان تامین اجتماعی برای جبران این کسری نزدیک به ۹.۵ هزار میلیارد تومان از شبکه بانکی کشور استقراض کرده است. به بیان دیگر بحران صندوقها آواری بر سر بحران شبکه بانکی نیز شده است.
• بنابر ادعای صورتهای مالی سازمان تامین اجتماعی جمع بدهی دولت به این سازمان تا پایان سال ۹۵ به عدد ۱۲۰ هزار میلیارد تومان ( ۸ درصد GDP ) رسیده است. علاوه به این برآورد میشود که به این بدهی در سال جاری در حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان و در سال آینده ۳۱ هزار میلیارد تومان افزوده میشود. این بدهیهای دولت عمدتا ناشی از حق بیمه سهم دولت و بیمههای تکلیفی مختلف در سالهای اخیر است.
• شرایط در صندوق بازنشستگی کشوری پیچیدهتر از سازمان تامین اجتماعی است. دولت در بودجه سال ۹۷ بيش از ۳۰ هزار میلیارد تومان از بودجه جاری كشور را فقط برای پوشش کسری نقدینگی صندوق بازنشستگی کشوری در نظر گرفته است.
• با در نظر گرفتن کمک ۲۳ هزار میلیارد تومانی دولت به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و مجموعا نزدیک ۶۰ هزار میلیارد تومان کمک مستقیم دولت به صندوقهاى بازنشستگى در لايحه بودجه، در بودجه سال ۹۷ تقریبا ٢٢ درصد از بودجه جاری كشور صرفا همانند مُسکِن های کوتاه مدت به صندوقهاي بازنشستگى واريز مي شود تا تنها انفجار بمب ساعتي ورشكستگى صندوقها اندكى به تعويق بياندازد.
• به بيان ديگر دولت سال آينده دو برابر هزينهاي كه قرار است بابت پرداخت يارانه نقدي به آحاد مردم در بودجه انجام دهد، فقط صرف كمك مستقيم و نقدي به صندوقهاي بازنشستگى خواهد كرد.
• درباره دلايل اين بحران و ريشههاي اجتماعي و فرهنگى و سياسي آن نكات فراوانى وجود دارد، اما آنچه در این مجال مىتوان گفت آن است كه اگر همچنان هيات حاكمه ايران و دولت تنها به دنبال «حفظ وضع موجود» باشند و اصلاحات سخت اقتصادي و سياسي را كه ممكن است هزينههاي سنگيني را به بخشهاي مختلف جامعه تحميل كند به تعويق بياندازند، خيلي زود تنها همين بحران صندوقهاى بازنشستگى و احتمال عدم توانايي پرداخت مستمري ١٨ ميليون بازنشسته در طي سالهاي آينده، مي تواند بسياري از ساختارهاي سياسي و اجتماعي حكومت را دچار تحولات جدي كند.